Uważność

Żyć świadomie to żyć chwilą obecną i odnosić się do teraźniejszości, a nie rozpamiętywać przeszłość lub zajmować się przepowiadaniem przyszłości. Bycie uważnym oznacza obiektywne obserwowanie myśli, uczuć i doznań w ciele oraz ich przeżywanie. Uważność może być instrumentem do uniknięcia samokrytyki, do zaostrzenia zdolności oceny i jednocześnie do zidentyfikowania i pokonania trudnych emocji.
Uważność jest zakorzeniona w naukach buddyjskich i hinduskich. Termin został ogólnie przetłumaczony ze starożytnego języka Pali jako „mindfullness” czyli „uważność”.

Pojawienie się uważności w kulturze Zachodu można zawdzięczyć Jonowi Kabat-Zinn. Jon Kabat-Zinn studiował uważność u takich nauczycieli buddyjskich, jak Philip Kapleau i Thich Nhat Hanh. Jako profesor na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Massachusetts pod koniec lat siedemdziesiątych Kabat-Zinn opracował program leczenia bólu przewlekłego o nazwie „Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR)”. Odkrył, że pacjenci co prawda często starają się uniknąć bólu, jednak w ten sposób pogłębiają jego nasilenie. Praktykowanie uważności było w tej sytuacji najskuteczniejszym rozwiązaniem: dostrzenie bólu, zamiast unikania czucia go.

Kiedy zaczęto stosować uważność w naukach popularnych i medycynie, stała się ona jedną z centralnych metod terapeutycznych. Została zintegrowana między innymi w opartej na uważności terapii poznawczej, dialektycznej terapii behawioralnej, jak również terapii akceptacji i zależności.

Czym jest uważność?
Uważność składa się z dwóch głównych elementów: świadomości i akceptacji. Świadomością jest kierowanie wiedzy i zdolności do skupienia uwagi na procesy wewnętrzne i doświadczenie danej osoby na przykład na doświadczenie chwili obecnej. Akceptacją jest umiejętność obserwowania tych strumieni myśli i ich akceptacja – zamiast oceny lub ich unikania.

Jaki jest cel uważności?
Celem uważności jest zapewnienie perspektywy na własną świadomość i rozwijanie własnej tożsamości, która może przynieść więcej spokoju w odniesieniu do psychiki i relacji. Uważność może być również zastosowana w opartych na uważności terapiach, które pomagają pokonać stres, niepokój lub ból i rozładować napięcie.

Jak mogę stać się bardziej uważnym/uważną?
Uważność może pomóc zatrzymywać się przez cały dzień na chwili obecnej, na tu i teraz. Już po przebudzeniu można skoncentrować się na oddychaniu i sposobie w jaki ciało stopniowo budzi się do życia. Krótka medytacja może być wpleciona w dzień pracy, n.p. podczas przerwy obiadowej. Doświadczanie jedzenia i życia codziennego jest postrzegane w skupieniu i uważności, i przez to bardziej docenione.

Zalety uważności
Uważność jest często stosowana w medytacji i niektórych rodzajach terapii. Wśród korzyści wynikających z uważności jest obniżenie poziomu stresu, zmniejszenie szkodliwego roztrząsania problemów oraz ochrona przed depresją i lękiem. Badania nawet sugerują, że uważność może pomóc ludziom poradzić sobie w przypadku odrzucenia i sytuacji izolacji społecznej.

Czy uważność działa naprawdę?
Weryfikacyjne badania wskazują, że terapie oparte na uważności mogą pomóc zredukować lęk, depresję i ból. Mogą one zmniejszyć stres i poprawić jakość życia.

Foto: Michaela Kobyakov